علت خونریزی بینی و راه‌های پیشگیری

علت خونریزی بینی چیست؟ خونریزی بینی یکی از مشکلات شایع به‌ویژه در فصول خشک سال است. ممکن است هنگام بیدار شدن از خواب یا حتی در وسط روز ناگهان متوجه شوید که از بینی‌تان خون می‌آید. در نگاه اول ممکن است ترسناک باشد، اما بیشتر موارد خطرناک نیستند. با این حال، آگاهی از علت خونریزی بینی و راه‌های پیشگیری و درمان آن، اهمیت زیادی دارد تا بتوان از بروز مکرر این مشکل جلوگیری کرد.

تعریف و انواع خونریزی بینی

خونریزی بینی (Epistaxis) به خروج خون از عروق داخل حفره بینی گفته می‌شود. این عارضه معمولاً از ناحیه جلویی بینی یعنی شبکه عروقی کسل‌باخ (Kiesselbach) اتفاق می‌افتد. در موارد کمتر شایع، منبع خونریزی در ناحیه خلفی بینی است که معمولاً شدیدتر و نیازمند درمان تخصصی می‌باشد.

انواع خونریزی بینی عبارت‌اند از:

• خونریزی جلویی: شایع‌تر و معمولاً خفیف.
• خونریزی خلفی: نادرتر ولی خطرناک‌تر، مخصوصاً در سالمندان و بیماران قلبی.

شناخت نوع خونریزی به تشخیص بهتر علت خونریزی بینی کمک زیادی می‌کند.

دکتر محمدرضا آخوندیان جراح بینی در مشهد

شایع‌ترین علت خونریزی بینی

اصلی‌ترین علت خونریزی بینی خشک شدن مخاط داخل بینی است. زمانی که هوای محیط خشک باشد یا در معرض باد گرم قرار بگیرید، مویرگ‌های سطحی داخل بینی ترک می‌خورند و شروع به خونریزی می‌کنند.

سایر دلایل شایع عبارت‌اند از:

• دست‌کاری زیاد داخل بینی
• تمیز کردن شدید یا مکرر بینی
• آلرژی فصلی و عطسه‌های مکرر
• استفاده طولانی از اسپری‌های ضد احتقان
• هوای بسیار خشک و گرم در زمستان یا تابستان

در کودکان نیز علت خونریزی بینی معمولاً وارد کردن انگشت یا اجسام خارجی به بینی است.

عوامل محیطی مؤثر بر خونریزی

محیط نقش مهمی در سلامت مخاط بینی دارد. در هوای سرد یا گرم، سیستم گرمایشی یا کولرها باعث خشک شدن هوا می‌شوند. این خشکی باعث تحریک مویرگ‌ها و پارگی آن‌ها می‌گردد.

همچنین در شهرهای آلوده یا مناطق صنعتی، تماس طولانی با دود، گرد و غبار یا مواد شیمیایی، از دلایل مهم دیگر علت خونریزی بینی است. توصیه می‌شود در چنین محیط‌هایی از ماسک و دستگاه بخور خانگی استفاده شود.

بیماری‌ها و شرایط زمینه‌ای

برخی بیماری‌ها می‌توانند علت خونریزی بینی باشند یا احتمال آن را افزایش دهند. این بیماری‌ها عبارت‌اند از:

• فشار خون بالا: باعث شکنندگی دیواره عروق می‌شود.
• اختلالات خونی: مانند هموفیلی یا کمبود پلاکت.
• عفونت‌های تنفسی: مانند سینوزیت یا سرماخوردگی شدید.
• انحراف تیغه بینی: باعث تجمع هوا و خشکی بیشتر در یک سمت بینی می‌شود.
• تومورهای بینی یا سینوس‌ها: اگرچه نادرند، اما باید در خونریزی‌های مکرر بررسی شوند.

در صورتی که خونریزی مداوم یا دوطرفه است، مراجعه به پزشک متخصص گوش، حلق و بینی ضروری است تا علت اصلی مشخص شود.

نقش داروها در خونریزی بینی

برخی داروها با کاهش توان لخته شدن خون، زمینه‌ساز علت خونریزی بینی می‌شوند. از جمله:

• داروهای ضد انعقاد مانند آسپرین، وارفارین و کلوپیدوگرل
• اسپری‌های بینی حاوی کورتون
• داروهای ضد حساسیت خشک‌کننده مخاط

در این موارد، بدون قطع خودسرانه دارو، باید با پزشک مشورت کنید تا دوز یا نوع دارو تنظیم شود.

علائم هشداردهنده که باید جدی بگیرید

گاهی خونریزی بینی می‌تواند نشانه یک مشکل جدی‌تر باشد. در موارد زیر باید فوراً به پزشک مراجعه کنید:

• خونریزی بیش از ۲۰ دقیقه ادامه دارد.
• خون از هر دو سوراخ بینی جاری است.
• همراه با ضعف، سرگیجه یا تنگی نفس است.
• در اثر ضربه به سر یا صورت ایجاد شده است.
• خون همراه با ترشحات چرکی یا بوی بد است.

در چنین مواردی، ممکن است علت خونریزی بینی بیماری‌های داخلی یا آسیب‌های ساختاری باشد.

روش‌های درمان موقت خونریزی بینی

در بیشتر مواقع می‌توان خونریزی را با اقدامات ساده در منزل کنترل کرد. برای توقف خونریزی:

1. بنشینید و سر خود را کمی به جلو خم کنید (نه عقب!).
2. قسمت نرم بینی را با دو انگشت به مدت ۱۰ دقیقه فشار دهید.
3. از کمپرس سرد یا یخ روی بینی استفاده کنید.
4. بعد از قطع خونریزی، از فین کردن شدید خودداری کنید.

این روش‌ها برای خونریزی‌های جلویی مؤثرند. در صورت تداوم، مراجعه به متخصص الزامی است تا علت خونریزی بینی به‌درستی بررسی شود.

 درمان‌های قطعی و پزشکی

اگر خونریزی مکرر باشد، پزشک بسته به علت خونریزی بینی روش‌های درمانی زیر را پیشنهاد می‌کند:

• کوتر (سوزاندن موضعی رگ): برای عروق شکننده یا نشت‌کننده.
• تامپون بینی: در خونریزی‌های شدید برای کنترل موقت.
• جراحی: در موارد نادر که منبع خونریزی عمیق است.
• درمان بیماری زمینه‌ای: مانند کنترل فشار خون یا تنظیم داروهای ضد انعقاد.

همچنین پزشک ممکن است از آندوسکوپی بینی برای بررسی دقیق محل خونریزی استفاده کند.

بیشتر بخوانید: عمل بینی بدون تامپون در مشهد

راه‌های پیشگیری از خونریزی بینی

پیشگیری همیشه بهتر از درمان است. برای جلوگیری از خونریزی‌های مکرر توصیه می‌شود:

• محیط خانه را مرطوب نگه دارید (با دستگاه بخور).
• از کرم یا وازلین در داخل بینی برای مرطوب کردن استفاده کنید.
• از دستکاری بینی به‌ویژه در کودکان جلوگیری کنید.
• در هوای خشک یا آلوده، آب کافی بنوشید.
• هنگام عطسه یا فین کردن، فشار زیاد وارد نکنید.
• اگر داروی خاصی مصرف می‌کنید، با پزشک درباره عوارض آن مشورت کنید.

با رعایت این نکات، می‌توان تا حد زیادی از علت خونریزی بینی و تکرار آن جلوگیری کرد.

 نکات مهم برای کودکان و سالمندان

در کودکان، مهم‌ترین علت خونریزی بینی، کندن یا فشار دادن بیش از حد بینی است. به والدین توصیه می‌شود ناخن‌های کودک را کوتاه نگه دارند و از بخور گرم برای جلوگیری از خشکی استفاده کنند.

در سالمندان، عامل اصلی معمولاً فشار خون بالا یا خشکی مخاط است. بنابراین اندازه‌گیری منظم فشار خون و استفاده از مرطوب‌کننده‌های بینی ضروری است.

جمع‌بندی

علت خونریزی بینی ممکن است از یک خشکی ساده تا بیماری‌های جدی متغیر باشد. در بیشتر موارد، مسئله خطرناک نیست و با مراقبت‌های ساده، درمان می‌شود. با این حال، اگر خونریزی مکرر یا شدید باشد، حتماً باید به متخصص گوش، حلق و بینی مراجعه کنید تا علت دقیق مشخص شود.

رعایت نکات پیشگیری مانند مرطوب نگه داشتن محیط، جلوگیری از دستکاری بینی و درمان به‌موقع بیماری‌های زمینه‌ای می‌تواند از بروز دوباره این مشکل جلوگیری کند.

بیشتر بخوانید: علل خشکی بینی